BESLENME ve SAĞLIK

 

YAŞAMDAKİ AMACIMIZ SAĞLIKLI VE ÜRETKEN OLMAKTIR.

Sağlıklı ve üretken olmak için ise;

“Minimum Hastalık Riski , Maksimum Sağlık”

BEDENEN, AKLEN, RUHEN ve SOSYAL yönden iyi gelişmiş bir vücut yapısı ve bu vücut yapısının bozulmadan uzun süre işlemesi gerekmektedir.

Beslenme, anne karnından itibaren yaşamın sonlanmasına kadar geçen her süreçte yaşamımızın vazgeçilmezi olarak yer alan bir gereksinimdir.

Beslenme, açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri yemek içmek için değildir.

BESLENME <<<  Canlıların büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması
için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda
kullanmasıdır.

 

Beslenmede amaç;

Kişinin yaşına,

Cinsiyetine,

İçinde bulunduğu fizyolojik duruma

(gebe,çocuk,yaşlı…) göre              

Bütün besin öğelerini yeterli miktarda vücuda alabilmektir.

 

Dengeli beslenme;

Tüm besin öğelerinin gereksinim kadar alınmasıdır.

Yeterli beslenme vücudun yaşamı ve çalışmasını sürdürebilmesi için gerekli enerjinin sağlanmasıdır.

Dengeli beslenme enerji yanında bütün besin öğelerinin gereksinim kadar alınmasıdır.

Birey yeterince yemesine karşın, uygun seçim yapamadığı ya da yanlış pişirme yöntemi uyguladığı zaman bu besin
öğelerinin bazılarını alamayabilir.

 

Bu durumda, o besin öğesinin vücut çalışmasındaki işlevi yerine getirilemediğinden yine sağlık bozulur. Bu durum da “Dengesiz Beslenmedir”.

 

Dengeli ve yeterli miktarda besin tüketilmez ise;

Hastalıklara karşı direnç azalır

Verim düşer.

Eğitim güçleşir.

Kişisel ve toplumsal tutum, davranış ve tepkileri sağlıksız olur.

YETERSİZ BESLENME  HASTALIKLARI                          AŞIRI BESLENME HASTALIKLARI

Tuz, doymuş yağ,                                                                                           Potasyum, kalsiyum,

magnezyum,                                                                                                       Hipertansiyon,

Diş çürüğü,                                                                                                                 Şeker

Flor,                                                                                                                            Guatr

Iyot, Meme kanseri,                                                                                Yağ(doymuş,çoklu doymamış

Folik asit, B12, B6, E ve C vit., diğer,                                                             antioksidanlar

Kalp hastalıkları,                                                                                                       Siroz

Mide kanseri,                                                                                               Doymuş yağ, trans yağlar

Alkol, bozuk besinler,                                                                                    Tuz, yanmış besinler

Vitamin C, bozuk besinler,                                                                              Posa, Kalın barsak

Şişmanlık, Aşırı kalori, yağ,                                                                                  şeker, Artirit

Antioksidanlar, Kanser, Yağ, saf besinler,                                           toksik ögeler, Aşırı tuz, protein, kafein

Kalsiyum, flor, D vitamini,                                                                               Osteoporosiz, osteomalasia

Demir, folik asit, vitamini, protein,                                              C, B6, Yemekle birlikte çok çay, ve kola içme

Anemi, Saflaştırılmış tahıllar,                                                              şeker, şekerli, Posa, antioksidanlar,

Diyabet, Şişmanlıkmeşrubatlar,                                                     GI ve, Tbaklagiller, tam

 

 

 

 

 

BESİN (YİYECEK, GIDA)

• Besinler, günlük beslenme örüntüsünde (diyette) yer alan yenilebilen ve yenildiğinde yaşam    için gerekli  besin  ögelerini içeren   bitki   ve hayvan dokularıdır.
• Besinlerin içerisinde vücut için gerekli  olan   besin ögeleri bulunmaktadır.

BESİN ÖĞESİ

Besinler “besin ögesi” denilen yapı taşlarından oluşur. Besinlerin yapısında bulunan besin ögeleri kendi içinde iki büyük gruba ayrılır. Günlük diyetle fazla miktarda alınanlara “makro besin ögeleri”, vücutta işlevleri çok önemli olmasına karşın az miktarda gereksinim duyulan ve alınanlara da “mikro besin ögeleri” denilir.

 

 

BESİN ÖĞELERİ

• TEMEL OLARAK 6 GRUP:

	MAKRO BESİN ÖĞELERİ
	MİKRO BESİN ÖĞELERİ

• Karbonhidratlar
• Proteinler
• Yağlar
• Vitaminler
• 5) Mineraller

6) Su

 

Öğr. Gör. Eda BAŞMISIRLI

 

YAŞAMDAKİ AMACIMIZ SAĞLIKLI VE ÜRETKEN OLMAKTIR.

Sağlıklı ve üretken olmak için ise;

BEDENEN, AKLEN, RUHEN ve SOSYAL yönden iyi gelişmiş bir vücut yapısı ve bu vücut yapısının bozulmadan uzun süre işlemesi gerekmektedir.

 

Beslenme, anne karnından itibaren yaşamın sonlanmasına kadar geçen her süreçte yaşamımızın vazgeçilmezi olarak yer alan bir gereksinimdir.

• Beslenme, açlık duygusunu bastırmak, karın doyurmak ya da canının çektiği şeyleri yemek içmek için değildir.

7

Beslenmede amaç;

Kişinin yaşına,

Cinsiyetine,

İçinde bulunduğu fizyolojik duruma

(gebe,çocuk,yaşlı…) göre  

Bütün besin öğelerini yeterli miktarda vücuda alabilmektir.

9

Dengeli beslenme;

Tüm besin öğelerinin gereksinim kadar

10

 

HASTALIKLARI

Potasyum, kalsiyum,

Flor

C vit., diğer antioksidanlar

Vitamin C, bozuk besinler

Antioksidanlar

Kalsiyum, flor D vitamini

Demir, folik asit, vitamini, protein

Posa, antioksidanlar, Tbaklagiller, tam

BESİN (YİYECEK, GIDA)

• Besinler, günlük beslenme örüntüsünde (diyette) yer alan yenilebilen ve yenildiğinde yaşam    için gerekli  besin  ögelerini içeren   bitki   ve hayvan dokularıdır.
• Besinlerin içerisinde vücut için gerekli  olan   besin ögeleri bulunmaktadır.

BESİN ÖĞESİ

Besinler “besin ögesi” denilen yapı taşlarından oluşur. Besinlerin yapısında bulunan besin ögeleri kendi içinde iki büyük gruba ayrılır. Günlük diyetle fazla miktarda alınanlara “makro besin

ögeleri”, vücutta işlevleri çok önemli olmasına karşın az miktarda gereksinim duyulan ve alınanlara da “mikro besin ögeleri” denilir.

BESİN ÖĞELERİ

• TEMEL OLARAK 6 GRUP:

	MAKRO BESİN ÖĞELERİ
	MİKRO BESİN ÖĞELERİ

• Karbonhidratlar
• Proteinler
• Yağlar
• Vitaminler 5) Mineraller

6) Su

Makro besin ögelerinin başlıca yararı vücuda enerji sağlamaktır.

Enerji oluşumuna ise mikro besin ögeleri yardımcı olur.

ENERJİ

• Vücut organlarının çalışabilmesi ve normal ısının sürdürülebilmesi için makro besin ögelerinden sağlanmaktadır.
• Proteinler gerekmedikçe enerji amacıyla vücutta kullanılmaz, daha çok vücudun yapı taşını oluştururlar.

VÜCUDUN ENERJİ HARCAMASI

GÜNLÜK ENERJİ GEREKSİNİMİ

• Yaşa,
• Cinsiyete,
• Fiziksel aktivite düzeyine,
• Fizyolojik duruma (gebelik ve emziklilik),
• Hastalık durumuna,
• Genetik yapıya ve çevre koşullarına göre değişir.

ENERJİ DENGESİ

BESİN GRUPLARI

• Besinler içerdikleri besin ögelerine göre beş grupta toplanmaktadır. 1) Süt ve ürünleri grubu,
• 2) Et, yumurta, kurubaklagiller ve yağlı tohumlar
• grubu,
• 3) Ekmek ve tahıllar,
• 4) Sebze grubu
• 5) Meyve grubudur.

*Sebze ve meyveler aynı grup içinde de değerlendirilebilir.

SAĞLIKLI YEMEK TABAĞI

• Tabakta saatin işleyiş yönünde sırasıyla; süt ve ürünleri (yoğurt, ayran, peynir vb.) grubu, et ve ürünleri, tavuk, balık, yumurta ve kurubaklagiler (mercimek, kurufasulye, nohut vd.) ile yağlı tohumlar (ceviz, fındık, badem vd.) grubu, taze sebzeler grubu, taze meyveler grubu, ekmek ve tahıllar (bulgur, pirinç, makarna vd.) grubu görülmektedir.

HEDEF

• Her öğünde tabakta yer alan her besin grubundan bir besinin seçilerek tüketilmesidir.
• Tabağın yanında yer aldığı üzere günlük beslenmede önerilen su tüketiminin sağlanması, günlük beslenmede zeytinyağının yer alması, aktif yaşamın desteklenmesi sağlıklı yaşam biçiminin tamamlayıcısı olarak önem taşımaktadır.

Sağlıklı Beslenme ve Fiziksel Aktivite

Piramidi

• Piramit besin çeşitliliğine dayalı sağlıklı beslenme ilkesine dayanmakta, günlük tüketilmesi önerilen porsiyon miktarları sunulmakta ve ayrıca tüketiminin artırılması ve azaltılması gereken besin ögeleri ve besinleri irdelemektedir.
• Piramidin beslenmeye ilişkin bölümünün tabanında temel besin kaynağı olan ve enerji gereksinmesinin karşılanmasında önemli yer tutan, günlük alınması gereken tahıl grubu besinler (ekmek, bulgur, pirinç, makarna vs.) yer almaktadır.
• Yine beslenmede her gün yer alması gereken besinler; süt, yoğurt, peynir grubu ile et türleri (kırmızı et ve ürünleri, tavuk, balık), yumurta ve kuru baklagiller grubunda yer alan besinler önemli protein içerikleri nedeniyle aynı gruba alınmıştır.
• Akdeniz modeli beslenme örüntüsünde önemli yer tutan zeytinyağına da günlük beslenme örüntüsünde yer alması amacıyla sebze ve meyve gruplarında yer verilmiştir.
• Piramidin en tepesinde seyrek ve daha az tüketilmesi önerilen eklenmiş şeker ve aşırı yağ içeren besinler yer almaktadır.
• Piramidin tabanında yetişkin bireyler tarafından her gün yapılması önerilen aktiviteler (günlük 30 dakikalık yürüyüş) yer almaktadır.
• Orta kısmında ise haftada en az 3 kez, tercihen her gün yapılması önerilen dayanıklılık (aerobik) egzersizleri ve haftada iki kez 5 ila 10 dakika olarak önerilen kuvvet ve denge egzersizleri yer almaktadır.
• Bu piramitte hareketsiz yaşam (televizyon izlemek, bilgisayar kullanımı vb.) tıpkı şekerli ve aşırı yağlı besinler gibi piramidin en tepesinde yer almakta ve azaltılması gereken alışkanlıklar olarak belirtilmektedir.

BESLENME BİLİM DALI

1. Besin öğelerinin türleri, miktarları, özellikleri ve vücut çalışmasındaki işlevlerini,
2. Besinlerin bileşimi, fiziksel ve kimyasal özellikleri, üretimden tüketime değin uygulanan işlemlerin besin kalitesine etkilerini,
3. Değişik yaş, cinsiyet, çalışma ve özel durumda olan bireyler ve gruplar için UYGUN

BESLENME PLANLARININ yapılmasıdır.

İNSAN VÜCUDUNUN YAPISI

• BU ÖĞELER HÜCRELER ŞEKLİNDE

ÖRGÜTLENMİŞTİR. Bir yetişkinin vücudu milyarlarca hücrelerden oluşmuştur. Her hücrede bu öğelerden bulunur.

• Hücre genellikle; zar, çekirdek ve sitoplazmadan oluşmuştur.

ZAR;

• Hücreyi dış ortamdan

ayırır.

• Seçici geçirgenliğe sahiptir.
• Su, oksijen ve karbondioksitin giriş ve çıkışı serbesttir.
• Diğer öğelerin hücreye girişi ve çıkışı ise özel taşıma süreçlerini gerektirir.

SİTOPLAZMA;

• Hücrenin fabrikasıdır.
• Sitoplazmanın MİTOKONDRİ bölgesinde besin öğelerinden ENERJİ üretilir.
• RİBOZOMDA ise hücrenin yaşamı için esas olan protein yapılır. Ribozomun esas yapısı ribonükleik asittir (RNA).
• Yağların ve diğer öğelerin yapımı veya birbirine değişmesi yine sitoplazmada oluşur.

ÇEKİRDEK;

• Hücrenin yönetim merkezidir.
• Hücrenin çekirdeğindeki kromozomlar üzerinde genler vardır.
• Bu genler ailedeki karakteri taşır ve bunun yeni hücreye geçişini sağlarlar. Genlerin esas yapısı deoksiribonükleik asittir (DNA).
• DNA, hücrenin özelliğini belirleyen, dolayısı ile proteinlerin yapımını denetler. Böylece hücrenin bölünüp çoğalması sağlanır.
• Çekirdekte RNA da bulunur. Bunlar protein yapımı için gerekli emirleri DNA’dan alarak proteinin yapıldığı ribozoma iletirler.
• Bir çift hücrenin anne karnında çoğalarak ve şekillenerek insan yavrusu durumuna gelmesi ve doğduktan sonra yeni hücreler eklenerek büyüyüp gelişmesi BESİNLERİMİZDEKİ PROTEİN, YAĞ VE MİNERALLERİN BİRÇOK DEĞİŞMELERDEN SONRA vücut şeklinde toplanması ile olanaklıdır.
• Bu öğelerin vücut şekline dönüşüm olayı ENERJİ HARCAMASINI

Hücrelerde besinlerin bileşimindeki protein, yağ ve karbonhidratlar birçok kimyasal değişmeden sonra enerjiye dönüşür.

Bu enerjiyi, besinlerden alınan proteinin, yağın çeşitli değişmelerden sonra VÜCUT HÜCRESİ VE DOKUSUNA DÖNÜŞÜMÜ için kullanılır.

• Besinlerdeki öğelerin enerjiye veya vücut hücresi şekline dönüşmesi birçok kimyasal tepkimeleri gerektirir.
• Bu kimyasal tepkimeler ise nükleik asitlerin yardımı ve denetimi ile yapılan proteinlerin, besinlerimizdeki vitaminlerin ve minerallerin aracılığı ile oluşur.
• Kimyasal değişmeleri kolaylaştıran proteinlere ENZİMLER
• Bu değişmeler, belirli bir denetim altında yapılır. Bu işi yapanlara da HORMONLAR Hormonların bazıları protein, bazıları lipit yapıdadır.

Hücre içinde besin öğelerinin kimyasal değişimi        METABOLİZMA

1. YIKIM (KATABOLİZMA); Besin öğelerinin parçalanarak serbest enerjinin oluşması olayıdır.
2. YAPIM ( ANABOLİZMA) ;

Yapı taşlarının tekrar birleşerek protein, yağ, karbonhidrat ve nükleik asitleri yapma olayıdır.

Pdf olarak okumak isterseniz

1.-Beslenme-ve-Sağlık